AB’nin Emisyon Ticaret Sistemi’nde yaptığı değişiklikle 1
Ocak 2024'ten itibaren Avrupa Ekonomik Alanında faaliyet gösteren 5000 GT ve
üstü gemilerin bayraklarına bakılmaksızın faaliyetleri esnasında ürettikleri
emisyonlar AB ETS kapsamına girdi.
29 Nisan 2015 tarihinde kabul edilen ve 1 Temmuz 2015 tarihinde yürürlüğe giren Avrupa Birliği İzleme, Raporlama ve Doğrulama (EU MRV) Denizcilik Düzenlemesi (Regulation (EU) 2015/757) ile birlikte 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren 5000 GT ve üstü Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) bölgesinde faaliyet gösteren gemiler bayrağına bakılmaksızın sera gazı emisyonlarını EU MRV veri tabanı ile paylaşması zorunluğu getirildi.
10 Mayıs 2023 tarihinde kabul edilen Regulation (EU) 2023/957 ile Avrupa Birliği İzleme, Raporlama ve Doğrulama (EU MRV) Denizcilik Düzenlemesi Regulation (EU) 2015/757 içeriğinde değişiklikler yapıldı. Değişiklikler ile birlikte 5000 GT ve üstü açık deniz faaliyet gemileri ve 5000 GT'den küçük 400 GT'den büyük açık deniz faaliyet gemileri ile genel kargo gemileri düzenleme kapsamına alındı. Ayrıca 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren şirketler karbon dioksit emisyonlarına ilave olarak metan ve azot oksit gazlarını da rapor etmeleri gerekiyor.
Avrupa Birliğinin 2021 yılında kabul ettiği ve AB sera gazı emisyonlarını 2030 yılına kadar 1990 yılı seviyesine göre yüzde 55 düşürülmesini hedefleyen 55'e Uyum (Fit for 55) stratejisi kabul edildi ve bu kapsamda 2022 yılında denizcilik sektörü emisyonlarının Avrupa Birliği Emisyon Ticaret Sistemi (AB ETS/EU ETS)'ne dahil edilmesi kararlaştırıldı. İlgili mevzuat (Directive (EU) 2023/959) 25 Nisan 2023 tarihinde Avrupa Birliği Komisyonu tarafından kabul edildi ve 5 Haziran 2023 tarihinde yürürlüğe girdi. AB ETS kapsamına giren gemiler emisyon verilerini THETIS-MRV platformuna girmeye devam edecekler.
Söz konusu düzenleme ile birlikte 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren Avrupa Ekonomik Alanında faaliyet gösteren 5000 GT ve üstü gemilerin bayraklarına bakılmaksızın faaliyetleri esnasında ürettikleri emisyonlar AB ETS kapsamına girdi. AB limanlarına gelen ve giden gemilerin 2024 yılı boyunca ürettiği doğrulanmış karbondioksit emisyonunun 2025 yılında yüzde 40'ı, 2025 yılı ürettiği emisyonların 2026 yılında yüzde 70'i ETS kapsamına alınacak. 2027 yılından itibaren bir önceki yıl ürettikleri emisyonların yüzde 100'ü ETS fiyatlandırmasına tabi olacak. Sera gazı emisyonların kapsamı 2026 yılında genişletilerek metan ve azot oksit emisyonları da AB ETS'ye dahil edilecek.
Ek olarak 2027 yılından itibaren 5000 GT ve üstü açık deniz faaliyet gemileri AB ETS'ye tabi olacaklar. Düzenlemeye göre, bir AB Üye Devletinin yetki alanındaki bir limandan ayrılan ve bir AB Üye Devletinin yetki alanı altındaki bir limana (örneğin, Hamburg'dan Marsilya'ya ve Marsilya'dan Hamburg'a) sefer yapan ve bir AB Üye Devletinin yetkisi altındaki bir limanda (örneğin Antwerp limanında) bulunan gemilerin yanaşma ve diğer tüm faaliyetlerinden kaynaklı emisyonların yüzde 100'ü AB ETS'ye tabi olacak.
Bir AB Üye Devletinin yetkisi altındaki bir limandan ayrılan ve Avrupa Ekonomik Alanı dışında kalan bir devletin yetki alanındaki bir limana (örneğin Rotterdam'dan Şangay'a) sefer yapan gemilerden kaynaklanan emisyonların ve bir Avrupa Ekonomik Alanını dışında kalan bir devletin yetki alanındaki limandan ayrılan ve bir AB Üye Devletinin yetki alanı altındaki bir limana (örneğin Şangay'dan Rotterdam'a) sefer yapan gemilerden, sefer süresince ürettiği emisyonların yüzde 50'si AB ETS fiyatlandırmasına tabi olacak. Bu seferlerden üretilen emisyonların geri kalan yüzde 50'si Avrupa Ekonomik Alanı dışında kalan liman devletinin tasarrufuna bırakılacak.
AB seferin tanımını, yük gemileri için bir limana yük ikmal ve tahliyesini, yolcu gemileri için yolcu alınıp bırakılması ve açık deniz faaliyet gemileri için personel değişimi olarak belirledi. Yakıt ikmali, kumanya ve teçhizat ikmali, yük gemileri için personel değişimi, bakım onarım işlemleri, liman dışındaki ship-to-ship operasyonları, arama kurtarma veya havadan kaçma gibi acil durumları sefer tanımı kapsamı dışında bırakıldı. Düzenlemede geminin limanda bulunduğu süre içindeki emisyonları ise yine sefer tanımı içine dahil edildi.
Denizcilik şirketleri AB ETS kapsamına giren emisyonların bedelinin ödenmesi sürecinde birincil sorumlu durumunda tutuluyor. AB Üye devletlerine kayıtlı olmayan denizcilik şirketleri AB ETS kapsamına giren emisyonlarını bir AB üye devleti üzerinden Birlik Sicili (Union Registry) platformunda bir Denizcilik Şirketi Hesabı (Maritime Operator Holding Account) açarak ödeme yapmaları gerekiyor.
Bahsi geçen hesabın açılacağı yer için denizcilik şirketinin son dört yılda en çok sefer yaptığı AB üye devleti seçilerek üye devlet üzerinden hesap açılacak. Şayet denizcilik şirketinin gemileri Avrupa Ekonomik Alanı ülkelerine hiç sefer yapmadıysa, ilk sefer yapılan AB üye devleti bu şirketler AB ETS için idare olarak kabul edilerek söz konusu hesap bu üye devlet üzerinden açılacak. 1 Şubat 2024 tarihinden önce ve bundan sonra her iki yılda bir AB Komisyonu şirketlerin hangi AB üye devleti idaresinde olduğunu gösteren bir liste yayınlayacak. Eğer denizcilik şirketi bu iki yıllık liste açıklanma aralığında kurulursa, şirket THETIS-MRV sistemi ile iş birliği yaparak kendi idaresini belirleyebilecek.
Bahsi geçen AB ETS kapsamına giren emisyonların ödenebilmesi için şirketler Avrupa Enerji Borsası (European Energy Exchange (EEX))'ndan veya ikincil marketten satın alınan tahsisat (allowance)'lar ile ödeyebilecekler. Denizcilik şirketleri hali hazırda ikincil marketlerden tahsisat alışı ve satışı yapabiliyor. Düzenleme, şirketlerin AB ETS sistemi dışında sahip oldukları karbon kredi ve sertifikalarını bu süreçte kullanmasına izin vermiyor. Şirketler ödeme işlemlerini 30 Eylül tarihine kadar yapmak zorunda bulunuyor.
AB ETS deniz ticaretinden elde edeceği hasılatı AB Komisyonu, Avrupa Yatırım Bankası (EIB), Avrupa İklim, Altyapı ve Çevre Yönetimi Ajansı (CINEA) ve AB üye devletleri tarafından yönetilen İnovasyon Fonu (Innovation Fund)'a aktaracaktır. Bu fonla AB içinde geliştirilen karbonsuzlaştırma projelerine finansman sağlanacak. Projeler emisyon azaltım kapasitesi, inovasyon derecesi, proje olgunluğu ve maliyet-etkinlik kriterlerine göre değerlendirilecek koşullar sağlandığında projenin tamamı bu fon ile finanse edilecek.
Denizcilik şirketlerinin AB ETS sistemine uyumunun denetimi hesap açılan ve idaresi olarak belirlenen AB üye devleti sorumluluğunda bulunuyor. Eğer bir şirket doğrulanmış emisyon değerine karşılık gelen ödemeyi yapmaz ise bedelini ödemediği ton başına karbondioksit miktarı için 100 Avro ceza ödeyecek ve ödenmeyen emisyonların bedeli ayrıca ödenecektir. Denizcilik şirketleri iki veya daha fazla yıl cezaya tabi olması durumunda düzenlemeye uyum sağlayana kadar AB üye devletleri tarafından limana giriş yasağı uygulaması ile karşılaşacak.
Öte yandan, konteyner gemileri için "konteyner aktarması için komşu limanlar" konsepti geliştirildi ve gemilerin bu aktarma limanlarına uğrayarak bir önceki uzun mesafeli seferlerini sonlandırıp Avrupa Ekonomik Alanı dışında bırakmasının önüne geçildi. Bir limanın "konteyner aktarması için komşu limanlar" statüsüne sahip olması için limanın son 12 aydaki konteyner elleçleme miktarının yüzde 65 inin aktarma konteynerlerden oluşması ve AB üye devleti yetkisi altındaki bir limanına 300 deniz milinden daha yakın olması şartı getirildi.